Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Η Κυπριακή Δημοκρατία στήριξε και ανέπτυξε σταδιακά υποδομές για δημόσια παιδεία από την προδημοτική μέχρι και την ανώτατη εκπαίδευση. Η Ελληνική Κοινοτική Συνέλευση (1960-1965) και το Υπουργείο Παιδείας (1965 μέχρι σήμερα) ανέλαβαν την ευθύνη για τη διαχείριση των ζητημάτων της παιδείας και της εκπαίδευσης αλλά και του πολιτισμού.
Η ΕΚΣΚ ανέλαβε την αρμοδιότητα να μεριμνήσει «περί παντός μορφωτικού και πολιτιστικού ζητήματος». Ανέλαβε «μια γιγαντιαία προσπάθεια εκσυγχρονισμού της εκπαιδεύσεως και της πνευματικής και πολιτιστικής ανάπτυξης του τόπου» και προώθησε την «κοινοτικοποίηση» όλων των σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης. Όλα τα σχολεία (με την εξαίρεση 2 που παρέμειναν ιδιωτικά) υπάγονταν στις αρμοδιότητες της ΕΚΣΚ.
Τα σχολικά εγχειρίδια παρέχονταν δωρεάν από την Ελληνική Κυβέρνηση μετά το 1960, ενώ αργότερα αρκετά σχολικά βιβλία εκδίδονταν από την Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων. Από το 1969 και εξής δημοφιλέστεροι κλάδοι ήταν το Κλασικό και το Πρακτικό για όσους πρωτίστως επιθυμούσαν πανεπιστημιακή μόρφωση. Τον Εμπορικό Κλάδο κυρίως ακολουθούσαν μαθητές που προσανατολίζονταν σε άμεση εργοδότηση σε γραφειακά επαγγέλματα, στη δημόσια υπηρεσία ή στον ιδιωτικό τομέα. Στις Τεχνικές Σχολές φοιτούσαν συνήθως μαθητές που στόχευαν σε άμεση επαγγελματική αποκατάσταση, χωρίς να αποκλείεται και η πρόσβαση στην Ανώτερη και στην Ανώτατη Εκπαίδευση.
Από το 1960 και μετά ο θεσμός των Σχολικών Εφορειών, που προϋπήρχε, είχε την αρμοδιότητα και την ευθύνη για την επιμέλεια του σχολικού εξοπλισμού και την ανέγερση και συντήρηση των σχολικών κτηρίων. Τα μέλη των Σχολικών Εφορειών διορίζονταν από την ΕΚΣΚ, όπως γινόταν και κατά την αποικιοκρατία.
Για τη λειτουργία και διοίκηση των σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης καθιερώθηκε ο θεσμός των Επιθεωρητών το 1961 ο οποίος προϋπήρχε στη Στοιχειώδη Εκπαίδευση. Η θέση του Επιθεωρητή ήταν θέση προαγωγής και οι ενδιαφερόμενοι έπρεπε να κατέχουν μεταπτυχιακό προσόν. Τα καθήκοντά τους ήταν η επιμόρφωση, η επιθεώρηση, η παροχή συμβουλών και η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.
Η Στοιχειώδης ή Πρωτοβάθμια εκπαίδευση έγινε υποχρεωτική το 1962, παρόλο που και στα προηγούμενα χρόνια τα παιδιά εγγράφονταν για φοίτηση στο Δημοτικό Σχολείο.
Σε ό,τι αφορά τη Μέση Εκπαίδευση, το 1964, εξαιτίας των διακοινοτικών ταραχών ακυρώθηκε η διεξαγωγή των γραπτών εξετάσεων του Α΄ εξαμήνου και έκτοτε καταργήθηκαν οριστικά. Η ΕΚΣΚ αυτοδιαλύθηκε την 31η Μαρτίου 1965.
Μέχρι το 1976 οι βασικές διαφορές/αποκλίσεις από το ελλαδικό εκπαιδευτικό σύστημα ήταν οι εξής:
Ταυτόχρονα, δημιουργήθηκε ανεξάρτητο όργανο, η Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας (ΕΕΥ), η οποία έκτοτε ανέλαβε το διορισμό, προαγωγή και μετάθεση εκπαιδευτικών και επιθεωρητών όλων των βαθμίδων.
Σε ό,τι αφορά τη Μέση Εκπαίδευση καθορίστηκε το 1965 να γίνονται οι εισιτήριες εξετάσεις σε παγκύπρια βάση. Εισιτήριες εξετάσεις υπήρχαν και πριν από το 1960. Το Σεπτέμβριο του 1974 οι εισιτήριες εξετάσεις καταργήθηκαν.
Το ίδιο διάστημα καθιερώθηκαν Ενιαίες Εξετάσεις, οι οποίες ονομάζονταν Προαγωγικές, για τη Γ΄ Γυμνασίου και ίσχυσαν από το σχολικό έτος 1965-1966 μέχρι το 1976. Επίσης ίσχυσαν Ενιαίες Απολυτήριες Εξετάσεις (για τα κύρια μαθήματα κατεύθυνσης) από το 1965-1966 μέχρι το 1976 για την Στ΄ τάξη.
Ο θεσμός του Εσπερινού Γυμνασίου λειτούργησε για πρώτη φορά το 1970-1971 στο κτήριο του Γυμνασίου Αρρένων Κύκκου (σήμερα το σχολείο ονομάζεται Ενιαίο Λύκειο Κύκκου Α΄).
Το 1971 ο εμπειρογνώμονας της Ουνέσκο καθηγητής E. G. Wedell κατέθεσε στο Υπουργείο Παιδείας την έκθεση «Cyprus – Teacher Education Development» στην οποία εισηγήθηκε τη δημιουργία ενός σώματος για επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Εύστοχα o καθηγητής Wedell σημείωνε από τότε τα ακόλουθα, για την ανάγκη επικαιροποίησης της γνώσης και την αναπροσαρμογή στη μέθοδο διδασκαλίας της: «Knowledge changes not only from one generation to another but at an accelerating pace, until knowledge acquired during a person’s initial training for a given job becomes out of date, well within his working life span, often within 5-10 years. The ‘turnover of knowledge’ as it has come to be called must change both what is taught, and how is taught» (pp.12-13).
Το 1972, με σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ιδρύθηκε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, το οποίο ανέλαβε από το 1973 την υποστήριξη των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων. Πρώτος διευθυντής του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ανέλαβε ο Δρ Ιωάννης Κουτσάκος.
Το 1974, μετά την Τουρκική Εισβολή, οι εκτοπισμένοι μαθητές συνέχισαν μαθήματα σε σχολεία στις ελεύθερες περιοχές. Υπολογίζεται ότι ένας στους τρεις μαθητές μετά το 1974 ήταν προσφυγόπουλο.
Συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά τη Μέση Εκπαίδευση καταλήφθηκαν 18 από τα 45 Γυμνάσια, 2 από τις 8 Τεχνικές Σχολές και τρία ακόμα σχολεία που γειτνίαζαν με τη γραμμή αντιπαράταξης στη Λευκωσία λειτούργησαν σε άλλα κτήρια (το Γυμνάσιο Θηλέων Παλουριώτισσας, το Γυμνάσιο Θηλέων Φανερωμένης και την Τεχνική Σχολή Αγίου Κασιανού). Στη Μέση Εκπαίδευση μετά τα γεγονότα του 1974 είχαμε τη λειτουργία της «απογευματινής φοίτησης». Σε 29 κτήρια λειτούργησαν 42 σχολεία, τα 13 με απογευματινή φοίτηση. Το ίδιο συνέβηκε και στις Τεχνικές Σχολές, όπου είχαμε 3 από αυτές να λειτούργησαν με απογευματινή φοίτηση. Η Τεχνική Σχολή Λεμεσού λειτούργησε με απογευματινή φοίτηση μέχρι και το έτος 1981-1982.
Σε ό,τι αφορά τη δημοτική εκπαίδευση, το σχολικό έτος 1974-1975 οι μαθητές 168 δημοτικών σχολείων από τα 548, τα οποία λειτουργούσαν μέχρι το σχολικό έτος 1973-1974, συνέχισαν μαθήματα σε αντίσκηνα στους καταυλισμούς ή σε σχολεία των ελεύθερων περιοχών.
Στα κατεχόμενα, από το 1974 και εξής λειτούργησαν για κάποιο διάστημα δημοτικά και γυμνάσια, εκεί όπου υπήρχαν εγκλωβισμένοι (Γιαλούσα, Αγία Τριάδα Γιαλούσας, Μπέλλα-Παϊς και Ριζοκάρπασο). Το Γυμνάσιο Ριζοκαρπάσου επαναλειτούργησε τα τελευταία χρόνια, κατόπιν έντονων προσπαθειών και παραστάσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας .
Από το 1976 περιορίζονται οι προαγωγικές εξετάσεις στα λεγόμενα «κύρια» μαθήματα και το σχολικό έτος χωρίζεται σε τρία τρίμηνα. Ο χωρισμός σε τρίμηνα ίσχυσε μέχρι και το σχολικό έτος 2009-2010. Από το 2010 το σχολικό έτος χωρίζεται σε δύο τετράμηνα.
Κατά τη διάρκεια της Επταετίας στην Ελλάδα (1967-1974), η Δικτατορία των Συνταγματαρχών είχε επιβάλει την καθαρεύουσα στα σχολικά εγχειρίδια. Με την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1976 στην Ελλάδα, τα ελλαδικά σχολικά εγχειρίδια χρησιμοποίησαν και πάλι τη δημοτική γλώσσα. Τα βιβλία που παραλαμβάνει έκτοτε η Κύπρος από την Ελλάδα είναι στη δημοτική γλώσσα.
Παράλληλα, το 1976 μέχρι το 1980, δόθηκε έμφαση στη δημοκρατική οργάνωση και λειτουργία του σχολείου, στην ανάπτυξη Αναλυτικών Προγραμμάτων και στην εισαγωγή καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας. Εισήχθηκε ο θεσμός του Λυκείου Επιλογής Μαθημάτων (ΛΕΜ), το οποίο ουσιαστικά μετατράπηκε σε Λύκειο Επιλογής Συνδυασμών. Στο Γυμνάσιο καταργήθηκε η αριθμητική βαθμολογία και εισήχθηκε ο θεσμός της συνεχούς αξιολόγησης.
Η δωρεάν παιδεία επεκτάθηκε και ολοκληρώθηκε με επέκταση προς τα άνω (λυκειακό κύκλο) και προς τα κάτω (καθιέρωση κρατικής προδημοτικής εκπαίδευσης).
Από το 1980 και εξής με τη δημουργία της Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων (ΥΑΠ) ικανοποιείται η ανάγκη για συγγραφή βιβλίων και διδακτικού υλικού που προέκυψε, κυρίως, από την εισαγωγή μαθημάτων στο πλαίσιο του Λυκείου Επιλογής Μαθημάτων (ΛΕΜ) και τοπικών αναγκών (π.χ. Ανθολόγια Κυπριακής Λογοτεχνίας, έκδοση «Δεν Ξεχνώ» κ.ά.)
Από το 1980 τα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης διαχωρίζονται με ξεχωριστές διευθύνσεις σε Γυμνάσια και Λύκεια και ο γυμνασιακός κύκλος καταργείται στις Τεχνικές Σχολές από το 1981. Σε ό,τι αφορά τη διάρθρωση της Τεχνικής Εκπαίδευσης, καθιερώθηκαν δύο κατευθύνσεις: η Τεχνική και η Επαγγελματική. Οι κλάδοι τους εμπλουτίστηκαν σε περιεχόμενο.
Από το 1987, με βάση το Νόμο 180/87, θεσμοθετήθηκε ότι για να διοριστεί ένας πτυχιούχος στη Μέση Εκπαίδευση έπρεπε να έχει δίπλωμα παιδαγωγικής κατάρτισης από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου (Πρόγραμμα Προϋπηρεσιακής Κατάρτισης). Η εφαρμογή του νόμου αναστελλόταν κάθε χρόνο μέχρι το 1999. Στις 24 Ιουνίου 1999 ο νόμος τροποποιήθηκε (αρ. 4/99). Έκτοτε μέχρι και το σχολικό έτος 2006-2007 το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με τη συνδρομή του Πανεπιστημίου Κύπρου και άλλων πανεπιστημίων του εξωτερικού εξουσιοδοτήθηκε να αναλάβει την οργάνωση του προγράμματος Προϋπηρεσιακής Κατάρτισης των Υποψηφίων Εκπαιδευτικών Μέσης Γενικής και Μέσης Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΠΠΚΥΕ). Από το σχολικό έτος 2007-2008 η αρμοδιότητα εκχωρήθηκε στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Την ίδια περίοδο έχουμε την εισαγωγή του θεσμού του Ολοήμερου Σχολείου στη Δημοτική Εκπαίδευση.
Από το 1989 έχουμε την ίδρυση και το 1992 τη λειτουργία του Πανεπιστημίου Κύπρου, του πρώτου από τα τρία ανώτατα κρατικά ιδρύματα της Κύπρου και την εισαγωγή του θεσμού των Ενιαίων Εξετάσεων με κοινό εξεταστικό δοκίμιο για όλους τους μαθητές της Γ΄ Λυκείου.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου 2002-2008 ιδρύθηκαν και λειτούργησαν δύο νέα κρατικά πανεπιστήμια, το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) και το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΑΠΚΥ). Το ΤΕΠΑΚ με έδρα τη Λεμεσό ιδρύθηκε με νόμο το 2003 και δέκτηκε το 2007 τους πρώτους του φοιτητές. Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο ιδρύθηκε με νόμο το 2002.
Το ΑΠΚΥ είναι Δημόσιο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα που παρέχει πτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα, καθώς επίσης και εκπαιδευτικά / επιμορφωτικά προγράμματα σύντομης διάρκειας. Λειτουργεί στη βάση της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και υλοποιεί ουσιαστικά την απαίτηση της διά βίου μάθησης.
Επίσης, το 2005 ψηφίστηκε ο νόμος 1909 (1) και το 2007 ο νόμος 197(1) για τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων και έχουν ήδη δοθεί άδειες σε 4 ιδιωτικά πανεπιστήμια. Σε ό,τι αφορά την εισδοχή στα ανώτερα και ανώτατα ιδρύματα της Ελλάδας και της Κύπρου εφαρμόστηκε νέο σύστημα εισαγωγής με την ενοποίηση ενιαίων και εισαγωγικών εξετάσεων στις λεγόμενες Παγκύπριες Εξετάσεις.
Η Προδημοτική Εκπαίδευση καθιερώθηκε ως υποχρεωτική. Με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου από το Σεπτέμβρη του 2004, ισχύει υποχρεωτική προδημοτική εκπαίδευση. Παιδιά ηλικίας 4 8/12 - 5 8/12 χρονών, εγγράφονται για να φοιτήσουν σε δημόσιο νηπιαγωγείο δωρεάν. Επιπλέον, στα δημόσια νηπιαγωγεία καλύπτονται οι εκπαιδευτικές ανάγκες ενός μεγάλου ποσοστού παιδιών ηλικίας 3 - 4 8/12 χρονών, νοουμένου ότι υπάρχουν κενές θέσεις. Οι γονείς, βέβαια, διατηρούν το δικαίωμα να επιλέξουν το είδος του νηπιαγωγείου στο οποίο θα ήθελαν να φοιτήσουν τα παιδιά τους, δημόσιο ή ιδιωτικό.
Στις 3 Σεπτεμβρίου 2003 το Υπουργικό Συμβούλιο διόρισε επταμελή επιτροπή ακαδημαϊκών για τη μελέτη του εκπαιδευτικού συστήματος και την υποβολή έκθεσης για μια σφαιρική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Στις 31 Αυγούστου 2004 η επταμελής Επιτροπή Ειδικών για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση παρέδωσε εκτενή Έκθεση με τις αναλύσεις και τις εισηγήσεις της, με βάση τους όρους εντολής που έλαβε από το Υπουργικό Συμβούλιο. Το Υπουργικό Συμβούλιο κοινοποίησε την Έκθεση στους πολιτικούς, κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς φορείς για μελέτη και διαβούλευση. Στοχεύοντας στην κοινωνική συναίνεση για τη μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος καθόρισε πλαίσιο, θέματα και μηχανισμούς διαλόγου για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Τα θέματα προτεραιότητας που καθορίστηκαν σε τακτικές του συνεδρίες ήταν:
Τα τελευταία χρόνια συνεχίζεται η προσπάθεια της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης, η οποία εστιάζεται στα ακόλουθα:
Σε επίπεδο Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού η Προεδρία υπήρξε ένα άριστο παράδειγμα της αποτελεσματικότητας που προέκυψε από τη λειτουργία της οριζόντιας δομής του ΓΕΔΥ. Το ΓΕΔΥ διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στον προγραμματισμό και την υλοποίηση της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ διασφαλίζοντας την στενή συνεργασία του ΥΠΠ με τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Γραμματεία της Κυπριακής Προεδρίας καθώς και τον εσωτερικό συντονισμό ανάμεσα στις Διευθύνσεις και Υπηρεσίες του ΥΠΠ και τους συνεργαζόμενους Οργανισμούς ΚΟΑ και ΟΝΕΚ.
Βασικός στόχος του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, κατά τη διάρκεια της Κυπριακής Προεδρίας, ήταν να δοθεί έμφαση στην κοινωνική διάσταση στους τομείς της αρμοδιότητάς του, δηλαδή στα θέματα εκπαίδευσης, νεολαίας, πολιτισμού, οπτικοακουστικών και αθλητισμού. Πιο αναλυτικά, υιοθετήθηκαν τα πιο κάτω κείμενα από τους αρμόδιους Υπουργούς των Κρατών-Μελών της ΕΕ:
1. Στα θέματα εκπαίδευσης υιοθετήθηκαν Συμπεράσματα για τον Αλφαβητισμό, Συμπεράσματα για την ανάδειξη του ολοένα αυξανόμενου ρόλου της εκπαίδευσης στην οικονομική ανάκαμψη, την ανάπτυξη και την απασχόληση στα πλαίσια της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» καθώς και η Σύσταση για την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Ιδιαίτερη επιτυχία θεωρήθηκε η επίτευξη συμφωνίας για την τελευταία Σύσταση, αφού το θέμα αυτό εκκρεμούσε στο Συμβούλιο για αρκετές Προεδρίες.
2. Στα θέματα Πολιτισμού και Οπτικοακουστικών η Κυπριακή Προεδρία προώθησε με επιτυχία Απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση δράσης της Ένωσης όσον αφορά τις πολιτιστικές πρωτεύουσες της Ευρώπης για τα έτη 2020 έως 2033, την έγκριση Συμπερασμάτων του Συμβουλίου για την Πολιτιστική διακυβέρνηση, καθώς και Συμπεράσματα για ένα καλύτερο διαδίκτυο για τα παιδιά. Η Κυπριακή Προεδρία πέτυχε επίσης μερική Γενική Προσέγγιση επί του Προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη», η οποία περιλαμβάνει και τον καινούριο Χρηματοδοτικό Μηχανισμό Εγγύησης Δανείων.
3. Στα θέματα Νεολαίας κατά τη διάρκεια της Κυπριακής Προεδρίας εγκρίθηκαν: Ψήφισμα του Συμβουλίου για την ανασκόπηση του 18μηνου κύκλου του διαρθρωμένου διαλόγου με τους νέους, με θέμα τη συμμετοχή των νέων στο δημοκρατικό βίο στην Ευρώπη, κοινή έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του ανανεωμένου πλαισίου ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της νεολαίας (2010-2018), Συμπεράσματα Συμβουλίου σχετικά με τη συμμετοχή και την κοινωνική ένταξη των νέων με έμφαση στους νέους με μεταναστευτικό υπόβαθρο.
4. Στα θέματα Αθλητισμού εγκρίθηκαν Συμπεράσματα Συμβουλίου σχετικά με την ενίσχυση της βάσης τεκμηρίωσης για τη χάραξη στοιχειοθετημένης πολιτικής στον τομέα του αθλητισμού, Συμπεράσματα Προεδρίας σχετικά με τη θέσπιση στρατηγικής για την καταπολέμηση της χειραγώγησης των αποτελεσμάτων των αθλητικών συναντήσεων, Συμπεράσματα Συμβουλίου σχετικά με την προώθηση της σωματικής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας (HEPA), έγινε η επιλογή των τριών εκπροσώπων της ΕΕ στο Ιδρυτικό Συμβούλιο του WADA και καθιερώθηκε η Ετήσια Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Αθλητισμού. Για την κατάληξη στα αποτελέσματα αυτά που υιοθετήθηκαν από τους αρμόδιους Υπουργούς των κρατών μελών της ΕΕ, εμπειρογνώμονες και λειτουργοί ΥΠΠ, του ΟΝΕΚ και του ΚΟΑ προήδρευσαν 33 συναντήσεων των 5 προπαρασκευαστικών οργάνων του Συμβουλίου της ΕΕ: Επιτροπή Παιδείας 9 συνεδρίες, Ομάδα «Νεολαίας», 5 συνεδρίες, Επιτροπή Πολιτιστικών Υποθέσεων 6 συνεδρίες Ομάδα «Οπτικοακουστικά Μέσα», 7 συνεδρίες, Ομάδα «Αθλητισμός», 6 συνεδρίες.
Σε επίπεδο οργανωτικό, ενδεικτικά αναφέρεται ότι κατά τη διάρκεια της Προεδρίας, το ΥΠΠ οργάνωσε συνολικά 17 συναντήσεις στην Κύπρο, των οποίων επίσης προήδρευσε, ,και στις οποίες συμμετείχε ένας αριθμός 2260 ατόμων από όλα τα Κράτη Μέλη της ΕΕ,. Συγκεκριμένα οργανώθηκαν: 2 Άτυπα Συμβούλια Υπουργών Παιδείας και Αθλητισμού, από τα 15 της Κυπριακής Προεδρίας, 7 Συναντήσεις Υψηλού Επιπέδου (Γενικών Διευθυντών Εκπαίδευσης, Διευθυντών Νεολαίας, Ανώτερης Εκπαίδευσης, Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Αθλητισμού και Ανωτέρων Αξιωματούχων Πολιτισμού), 6 Συνέδρια εμπειρογνωμόνων, 1 Σύνοδος Νεολαίας, 1 Φόρουμ Αθλητισμού καθώς και 1 Υπουργική Διάσκεψη στο Όσλο της Νορβηγίας.
Η Προεδρία αποτέλεσε επίσης μια σημαντική ευκαιρία μάθησης και συμμετοχής για τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και τους λειτουργούς του ΥΠΠ. Το ΓΕΔΥ σε συνεργασία με το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο διοργάνωσε σειρά ενημερωτικών σεμιναρίων για εκπαιδευτικούς καθώς και διαγωνισμούς γνώσεων για μαθητές σχετικά με τις δομές και τον τρόπο λειτουργίας των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θεατρικά δρώμενα, έργα τέχνης και κατασκευές, μουσικές παραστάσεις που οργανώθηκαν από τα σχολεία μας πλαισίωσαν διάφορες επίσημες συναντήσεις της Προεδρίας. Μέσα από το έργο των σχολείων, αλλά και των άλλων εμπλεκόμενων φορέων και οργανισμών δόθηκε μια θαυμάσια ευκαιρία να αναδειχθεί ο πολιτισμός της Κύπρου σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Ι. Μεταβατική περίοδος (1959-1960)
Την ευθύνη για τα θέματα παιδείας, θρησκείας και πολιτισμού της Ελληνοκυπριακής Κοινότητας ανέλαβε ένα μεταβατικό Εκπαιδευτικό Συμβούλιο, το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Συμβούλιο, στο οποίο υπαγόταν το Ελληνικό Γραφείο Παιδείας (1η Μαΐου 1959 μέχρι 15 Αυγούστου 1960).ΙΙ. Ελληνική Κοινοτική Συνέλευση Κύπρου (1960-1965)
Στα πρώτα χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας οι τομείς της εκπαίδευσης και του πολιτισμού αποτέλεσαν αποκλειστική αρμοδιότητα της Ελληνικής Κοινοτικής Συνέλευσης Κύπρου (ΕΚΣΚ) για το διάστημα μεταξύ 1960 ως 1965. Στη συνέχεια, τις ευθύνες και τις αρμοδιότητες αυτές ανέλαβε το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο από το 1993 μετονομάστηκε σε Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Η έναρξη λειτουργίας της Ελληνικής Κοινοτικής Συνέλευσης Κύπρου (ΕΚΣΚ) έγινε στις 16 Αυγούστου 1960 με 23 μέλη και πρώτο Πρόεδρο το δρα Κωνσταντίνο Σπυριδάκι. Κατά την περίοδο 1960-1965 υπεύθυνοι για την παιδεία και τον πολιτισμό ήταν οι βουλευτές της Επιτροπής Παιδείας και σε ορισμένα θέματα συμμετείχαν και οι βουλευτές της Επιτροπής Επιλογής και Διοίκησης. Ο Δρ Κωνσταντίνος Σπυριδάκις διετέλεσε Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινοτικής Συνέλευσης Κύπρου και ταυτόχρονα και πρόεδρος των Επιτροπών της Συνέλευσης από το 1960 ως το 1962. Στη συνέχεια, ανέλαβαν την προεδρία των Επιτροπών βουλευτές. Μετά το 1962 την προεδρία των Επιτροπών της Παιδείας και της Επιλογής και Διοίκησης ανέλαβαν ο Ιωάννης Χαρμαντάς και ο Νίκος Αντωνίου, αντίστοιχα. Στην Κοινοτική Συνέλευση υπαγόταν το Γραφείο Παιδείας, στο οποίο διευθυντής ήταν ο Κλεάνθης Γεωργιάδης.Η ΕΚΣΚ ανέλαβε την αρμοδιότητα να μεριμνήσει «περί παντός μορφωτικού και πολιτιστικού ζητήματος». Ανέλαβε «μια γιγαντιαία προσπάθεια εκσυγχρονισμού της εκπαιδεύσεως και της πνευματικής και πολιτιστικής ανάπτυξης του τόπου» και προώθησε την «κοινοτικοποίηση» όλων των σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης. Όλα τα σχολεία (με την εξαίρεση 2 που παρέμειναν ιδιωτικά) υπάγονταν στις αρμοδιότητες της ΕΚΣΚ.
Τα σχολικά εγχειρίδια παρέχονταν δωρεάν από την Ελληνική Κυβέρνηση μετά το 1960, ενώ αργότερα αρκετά σχολικά βιβλία εκδίδονταν από την Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων. Από το 1969 και εξής δημοφιλέστεροι κλάδοι ήταν το Κλασικό και το Πρακτικό για όσους πρωτίστως επιθυμούσαν πανεπιστημιακή μόρφωση. Τον Εμπορικό Κλάδο κυρίως ακολουθούσαν μαθητές που προσανατολίζονταν σε άμεση εργοδότηση σε γραφειακά επαγγέλματα, στη δημόσια υπηρεσία ή στον ιδιωτικό τομέα. Στις Τεχνικές Σχολές φοιτούσαν συνήθως μαθητές που στόχευαν σε άμεση επαγγελματική αποκατάσταση, χωρίς να αποκλείεται και η πρόσβαση στην Ανώτερη και στην Ανώτατη Εκπαίδευση.
Από το 1960 και μετά ο θεσμός των Σχολικών Εφορειών, που προϋπήρχε, είχε την αρμοδιότητα και την ευθύνη για την επιμέλεια του σχολικού εξοπλισμού και την ανέγερση και συντήρηση των σχολικών κτηρίων. Τα μέλη των Σχολικών Εφορειών διορίζονταν από την ΕΚΣΚ, όπως γινόταν και κατά την αποικιοκρατία.
Για τη λειτουργία και διοίκηση των σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης καθιερώθηκε ο θεσμός των Επιθεωρητών το 1961 ο οποίος προϋπήρχε στη Στοιχειώδη Εκπαίδευση. Η θέση του Επιθεωρητή ήταν θέση προαγωγής και οι ενδιαφερόμενοι έπρεπε να κατέχουν μεταπτυχιακό προσόν. Τα καθήκοντά τους ήταν η επιμόρφωση, η επιθεώρηση, η παροχή συμβουλών και η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.
Η Στοιχειώδης ή Πρωτοβάθμια εκπαίδευση έγινε υποχρεωτική το 1962, παρόλο που και στα προηγούμενα χρόνια τα παιδιά εγγράφονταν για φοίτηση στο Δημοτικό Σχολείο.
Σε ό,τι αφορά τη Μέση Εκπαίδευση, το 1964, εξαιτίας των διακοινοτικών ταραχών ακυρώθηκε η διεξαγωγή των γραπτών εξετάσεων του Α΄ εξαμήνου και έκτοτε καταργήθηκαν οριστικά. Η ΕΚΣΚ αυτοδιαλύθηκε την 31η Μαρτίου 1965.
Μέχρι το 1976 οι βασικές διαφορές/αποκλίσεις από το ελλαδικό εκπαιδευτικό σύστημα ήταν οι εξής:
- Το εξατάξιο γυμνάσιο διαιρέθηκε άτυπα σε δύο τριετείς κύκλους αλλά με ενιαία διεύθυνση και καθηγητικό σύλλογο.
- Ο κατώτερος κύκλος παρείχε «τριετή γενικήν μόρφωσιν επί ανθρωπιστικής βάσεως» και ο ανώτερος πρόσφερε «τριετή ειδικήν μόρφωσιν». Η ειδίκευση προσφερόταν σε τρεις χωριστούς κλάδους (Κλασικό, Πρακτικό ή Θετικών Επιστημών και Γλωσσών και Εμπορίου).
- Δόθηκε έμφαση στην Τεχνική Εκπαίδευση.
- Επεκτάθηκαν και βελτιώθηκαν οι δύο Τεχνικές Σχολές που ιδρύθηκαν επί Αγγλοκρατίας στη Λευκωσία και στη Λεμεσό. Ιδρύθηκαν ακόμη τρεις Τεχνικές Σχολές με αποκλειστική χρήση της χορηγίας που πρόσφερε η Κυβέρνηση της Ελλάδας προς την Κύπρο για γενική ενίσχυση της ελληνοκυπριακής εκπαίδευσης.
- Ιδρύθηκαν Οκτατάξια Δημοτικά Σχολεία.
- Για παιδιά των αγροτικών περιοχών 12-14 ετών, τα οποία δε θα φοιτούσαν σε Γυμνάσια, ιδρύθηκαν οκτατάξια δημοτικά σχολεία και σε αυτά παρεχόταν ειδική μόρφωση (γεωργική, τεχνική, οικοκυρικά), η οποία ήταν αναγκαία για τη ζωή στις αγροτικές περιοχές.
- Ιδρύθηκε το Γεωργικό Γυμνάσιο στη Μόρφου. Επί Αγγλοκρατίας υπήρχε Ανωτέρα Γεωργική Σχολή.
- Ο κυριότερος σκοπός του Γυμνασίου αυτού ήταν η προαγωγή της γεωργικής πολιτικής, η οποία «έπρεπε να αποτελέσει βάσιν της όλης δημιουργικής πολιτικής» της Κύπρου.
- Η Παιδαγωγική Ακαδημία Κύπρου επεξέτεινε τα έτη φοίτησης για δασκάλους και νηπιαγωγούς από 2 σε 3 χρόνια.
ΙΙΙ. Υπουργείο Παιδείας (1965-1993)
Το Υπουργείο Παιδείας ιδρύθηκε την 1η Απριλίου 1965 και πρώτος υπουργός έγινε ο Δρ Κωνσταντίνος Σπυριδάκις, ο οποίος από το 1960 ήταν πρόεδρος της Ελληνικής Κοινοτικής Συνέλευσης. Στο Υπουργείο Παιδείας υπάγονταν το Τμήμα Στοιχειώδους Εκπαίδευσης, το Τμήμα Μέσης και Ανώτερης Εκπαίδευσης και το Τμήμα Τεχνικής Εκπαίδευσης, το οποίο αυτονομήθηκε από τη Μέση Εκπαίδευση.Ταυτόχρονα, δημιουργήθηκε ανεξάρτητο όργανο, η Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας (ΕΕΥ), η οποία έκτοτε ανέλαβε το διορισμό, προαγωγή και μετάθεση εκπαιδευτικών και επιθεωρητών όλων των βαθμίδων.
Σε ό,τι αφορά τη Μέση Εκπαίδευση καθορίστηκε το 1965 να γίνονται οι εισιτήριες εξετάσεις σε παγκύπρια βάση. Εισιτήριες εξετάσεις υπήρχαν και πριν από το 1960. Το Σεπτέμβριο του 1974 οι εισιτήριες εξετάσεις καταργήθηκαν.
Το ίδιο διάστημα καθιερώθηκαν Ενιαίες Εξετάσεις, οι οποίες ονομάζονταν Προαγωγικές, για τη Γ΄ Γυμνασίου και ίσχυσαν από το σχολικό έτος 1965-1966 μέχρι το 1976. Επίσης ίσχυσαν Ενιαίες Απολυτήριες Εξετάσεις (για τα κύρια μαθήματα κατεύθυνσης) από το 1965-1966 μέχρι το 1976 για την Στ΄ τάξη.
Ο θεσμός του Εσπερινού Γυμνασίου λειτούργησε για πρώτη φορά το 1970-1971 στο κτήριο του Γυμνασίου Αρρένων Κύκκου (σήμερα το σχολείο ονομάζεται Ενιαίο Λύκειο Κύκκου Α΄).
Το 1971 ο εμπειρογνώμονας της Ουνέσκο καθηγητής E. G. Wedell κατέθεσε στο Υπουργείο Παιδείας την έκθεση «Cyprus – Teacher Education Development» στην οποία εισηγήθηκε τη δημιουργία ενός σώματος για επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Εύστοχα o καθηγητής Wedell σημείωνε από τότε τα ακόλουθα, για την ανάγκη επικαιροποίησης της γνώσης και την αναπροσαρμογή στη μέθοδο διδασκαλίας της: «Knowledge changes not only from one generation to another but at an accelerating pace, until knowledge acquired during a person’s initial training for a given job becomes out of date, well within his working life span, often within 5-10 years. The ‘turnover of knowledge’ as it has come to be called must change both what is taught, and how is taught» (pp.12-13).
Το 1972, με σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ιδρύθηκε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, το οποίο ανέλαβε από το 1973 την υποστήριξη των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων. Πρώτος διευθυντής του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ανέλαβε ο Δρ Ιωάννης Κουτσάκος.
Το 1974, μετά την Τουρκική Εισβολή, οι εκτοπισμένοι μαθητές συνέχισαν μαθήματα σε σχολεία στις ελεύθερες περιοχές. Υπολογίζεται ότι ένας στους τρεις μαθητές μετά το 1974 ήταν προσφυγόπουλο.
Συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά τη Μέση Εκπαίδευση καταλήφθηκαν 18 από τα 45 Γυμνάσια, 2 από τις 8 Τεχνικές Σχολές και τρία ακόμα σχολεία που γειτνίαζαν με τη γραμμή αντιπαράταξης στη Λευκωσία λειτούργησαν σε άλλα κτήρια (το Γυμνάσιο Θηλέων Παλουριώτισσας, το Γυμνάσιο Θηλέων Φανερωμένης και την Τεχνική Σχολή Αγίου Κασιανού). Στη Μέση Εκπαίδευση μετά τα γεγονότα του 1974 είχαμε τη λειτουργία της «απογευματινής φοίτησης». Σε 29 κτήρια λειτούργησαν 42 σχολεία, τα 13 με απογευματινή φοίτηση. Το ίδιο συνέβηκε και στις Τεχνικές Σχολές, όπου είχαμε 3 από αυτές να λειτούργησαν με απογευματινή φοίτηση. Η Τεχνική Σχολή Λεμεσού λειτούργησε με απογευματινή φοίτηση μέχρι και το έτος 1981-1982.
Σε ό,τι αφορά τη δημοτική εκπαίδευση, το σχολικό έτος 1974-1975 οι μαθητές 168 δημοτικών σχολείων από τα 548, τα οποία λειτουργούσαν μέχρι το σχολικό έτος 1973-1974, συνέχισαν μαθήματα σε αντίσκηνα στους καταυλισμούς ή σε σχολεία των ελεύθερων περιοχών.
Στα κατεχόμενα, από το 1974 και εξής λειτούργησαν για κάποιο διάστημα δημοτικά και γυμνάσια, εκεί όπου υπήρχαν εγκλωβισμένοι (Γιαλούσα, Αγία Τριάδα Γιαλούσας, Μπέλλα-Παϊς και Ριζοκάρπασο). Το Γυμνάσιο Ριζοκαρπάσου επαναλειτούργησε τα τελευταία χρόνια, κατόπιν έντονων προσπαθειών και παραστάσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας .
Από το 1976 περιορίζονται οι προαγωγικές εξετάσεις στα λεγόμενα «κύρια» μαθήματα και το σχολικό έτος χωρίζεται σε τρία τρίμηνα. Ο χωρισμός σε τρίμηνα ίσχυσε μέχρι και το σχολικό έτος 2009-2010. Από το 2010 το σχολικό έτος χωρίζεται σε δύο τετράμηνα.
Κατά τη διάρκεια της Επταετίας στην Ελλάδα (1967-1974), η Δικτατορία των Συνταγματαρχών είχε επιβάλει την καθαρεύουσα στα σχολικά εγχειρίδια. Με την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1976 στην Ελλάδα, τα ελλαδικά σχολικά εγχειρίδια χρησιμοποίησαν και πάλι τη δημοτική γλώσσα. Τα βιβλία που παραλαμβάνει έκτοτε η Κύπρος από την Ελλάδα είναι στη δημοτική γλώσσα.
Παράλληλα, το 1976 μέχρι το 1980, δόθηκε έμφαση στη δημοκρατική οργάνωση και λειτουργία του σχολείου, στην ανάπτυξη Αναλυτικών Προγραμμάτων και στην εισαγωγή καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας. Εισήχθηκε ο θεσμός του Λυκείου Επιλογής Μαθημάτων (ΛΕΜ), το οποίο ουσιαστικά μετατράπηκε σε Λύκειο Επιλογής Συνδυασμών. Στο Γυμνάσιο καταργήθηκε η αριθμητική βαθμολογία και εισήχθηκε ο θεσμός της συνεχούς αξιολόγησης.
Η δωρεάν παιδεία επεκτάθηκε και ολοκληρώθηκε με επέκταση προς τα άνω (λυκειακό κύκλο) και προς τα κάτω (καθιέρωση κρατικής προδημοτικής εκπαίδευσης).
Από το 1980 και εξής με τη δημουργία της Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων (ΥΑΠ) ικανοποιείται η ανάγκη για συγγραφή βιβλίων και διδακτικού υλικού που προέκυψε, κυρίως, από την εισαγωγή μαθημάτων στο πλαίσιο του Λυκείου Επιλογής Μαθημάτων (ΛΕΜ) και τοπικών αναγκών (π.χ. Ανθολόγια Κυπριακής Λογοτεχνίας, έκδοση «Δεν Ξεχνώ» κ.ά.)
Από το 1980 τα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης διαχωρίζονται με ξεχωριστές διευθύνσεις σε Γυμνάσια και Λύκεια και ο γυμνασιακός κύκλος καταργείται στις Τεχνικές Σχολές από το 1981. Σε ό,τι αφορά τη διάρθρωση της Τεχνικής Εκπαίδευσης, καθιερώθηκαν δύο κατευθύνσεις: η Τεχνική και η Επαγγελματική. Οι κλάδοι τους εμπλουτίστηκαν σε περιεχόμενο.
Από το 1987, με βάση το Νόμο 180/87, θεσμοθετήθηκε ότι για να διοριστεί ένας πτυχιούχος στη Μέση Εκπαίδευση έπρεπε να έχει δίπλωμα παιδαγωγικής κατάρτισης από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου (Πρόγραμμα Προϋπηρεσιακής Κατάρτισης). Η εφαρμογή του νόμου αναστελλόταν κάθε χρόνο μέχρι το 1999. Στις 24 Ιουνίου 1999 ο νόμος τροποποιήθηκε (αρ. 4/99). Έκτοτε μέχρι και το σχολικό έτος 2006-2007 το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με τη συνδρομή του Πανεπιστημίου Κύπρου και άλλων πανεπιστημίων του εξωτερικού εξουσιοδοτήθηκε να αναλάβει την οργάνωση του προγράμματος Προϋπηρεσιακής Κατάρτισης των Υποψηφίων Εκπαιδευτικών Μέσης Γενικής και Μέσης Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΠΠΚΥΕ). Από το σχολικό έτος 2007-2008 η αρμοδιότητα εκχωρήθηκε στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Την ίδια περίοδο έχουμε την εισαγωγή του θεσμού του Ολοήμερου Σχολείου στη Δημοτική Εκπαίδευση.
Από το 1989 έχουμε την ίδρυση και το 1992 τη λειτουργία του Πανεπιστημίου Κύπρου, του πρώτου από τα τρία ανώτατα κρατικά ιδρύματα της Κύπρου και την εισαγωγή του θεσμού των Ενιαίων Εξετάσεων με κοινό εξεταστικό δοκίμιο για όλους τους μαθητές της Γ΄ Λυκείου.
IV. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (1993 μέχρι σήμερα)
Το Ενιαίο Λύκειο, θεσπίστηκε πιλοτικά το 1995 και η νομοθεσία προέβλεπε την ενοποίηση της Λυκειακής και της Τεχνικής Εκπαίδευσης. Εισήχθηκε σε δοκιμαστική βάση σε τρία μεγάλα λύκεια της Λευκωσίας (το Λύκειο Κύκκου Α΄, το Λύκειο Κύκκου Β΄ και την Τεχνική Σχολή Μακάριος Γ΄). Το Πρόγραμμα περιλάμβανε τρεις κατηγορίες μαθημάτων: α) μαθήματα κοινού κορμού, β) μαθήματα ειδίκευσης/κλάδου/ ειδικότητας και γ) μαθήματα ειδικού ενδιαφέροντος. Η Τεχνική Εκπαίδευση θα φιλοξενούνταν με μαθήματα στο πρόγραμμα των Λυκείων. Ωστόσο, το Ενιαίο Λύκειο λειτούργησε μόνο τρία χρόνια με τη μορφή αυτή και στη συνέχεια τα συγκεκριμένα Λύκεια επανήλθαν στο πρόγραμμα των υπόλοιπων Λυκείων. Από το 2000 μέχρι σήμερα εφαρμόζεται σε παγκύπρια κλίμακα ο θεσμός του Ενιαίου Λυκείου σε όλα τα σχολεία Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης. Θεωρητικά, είναι εφικτοί 150 συνδυασμοί μαθημάτων.Κατά τη διάρκεια της περιόδου 2002-2008 ιδρύθηκαν και λειτούργησαν δύο νέα κρατικά πανεπιστήμια, το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) και το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΑΠΚΥ). Το ΤΕΠΑΚ με έδρα τη Λεμεσό ιδρύθηκε με νόμο το 2003 και δέκτηκε το 2007 τους πρώτους του φοιτητές. Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο ιδρύθηκε με νόμο το 2002.
Το ΑΠΚΥ είναι Δημόσιο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα που παρέχει πτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα, καθώς επίσης και εκπαιδευτικά / επιμορφωτικά προγράμματα σύντομης διάρκειας. Λειτουργεί στη βάση της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και υλοποιεί ουσιαστικά την απαίτηση της διά βίου μάθησης.
Επίσης, το 2005 ψηφίστηκε ο νόμος 1909 (1) και το 2007 ο νόμος 197(1) για τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων και έχουν ήδη δοθεί άδειες σε 4 ιδιωτικά πανεπιστήμια. Σε ό,τι αφορά την εισδοχή στα ανώτερα και ανώτατα ιδρύματα της Ελλάδας και της Κύπρου εφαρμόστηκε νέο σύστημα εισαγωγής με την ενοποίηση ενιαίων και εισαγωγικών εξετάσεων στις λεγόμενες Παγκύπριες Εξετάσεις.
Η Προδημοτική Εκπαίδευση καθιερώθηκε ως υποχρεωτική. Με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου από το Σεπτέμβρη του 2004, ισχύει υποχρεωτική προδημοτική εκπαίδευση. Παιδιά ηλικίας 4 8/12 - 5 8/12 χρονών, εγγράφονται για να φοιτήσουν σε δημόσιο νηπιαγωγείο δωρεάν. Επιπλέον, στα δημόσια νηπιαγωγεία καλύπτονται οι εκπαιδευτικές ανάγκες ενός μεγάλου ποσοστού παιδιών ηλικίας 3 - 4 8/12 χρονών, νοουμένου ότι υπάρχουν κενές θέσεις. Οι γονείς, βέβαια, διατηρούν το δικαίωμα να επιλέξουν το είδος του νηπιαγωγείου στο οποίο θα ήθελαν να φοιτήσουν τα παιδιά τους, δημόσιο ή ιδιωτικό.
Στις 3 Σεπτεμβρίου 2003 το Υπουργικό Συμβούλιο διόρισε επταμελή επιτροπή ακαδημαϊκών για τη μελέτη του εκπαιδευτικού συστήματος και την υποβολή έκθεσης για μια σφαιρική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Στις 31 Αυγούστου 2004 η επταμελής Επιτροπή Ειδικών για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση παρέδωσε εκτενή Έκθεση με τις αναλύσεις και τις εισηγήσεις της, με βάση τους όρους εντολής που έλαβε από το Υπουργικό Συμβούλιο. Το Υπουργικό Συμβούλιο κοινοποίησε την Έκθεση στους πολιτικούς, κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς φορείς για μελέτη και διαβούλευση. Στοχεύοντας στην κοινωνική συναίνεση για τη μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος καθόρισε πλαίσιο, θέματα και μηχανισμούς διαλόγου για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Τα θέματα προτεραιότητας που καθορίστηκαν σε τακτικές του συνεδρίες ήταν:
- Η εισαγωγή νέου συστήματος πρόσβασης στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ελλάδας και της Κύπρου
- Η λήψη μέτρων για αντιμετώπιση της παραπαιδείας
- Η ετοιμασία Αναλυτικών Προγραμμάτων για τη δεκάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση
- Η αναμόρφωση του προγράμματος Προϋπηρεσιακής Κατάρτισης των λειτουργών της Μέσης Εκπαίδευσης και εισαγωγή κινήτρων για υποχρεωτική και προαιρετική επιμόρφωση όλων των εκπαιδευτικών
- Η δημιουργία Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης (ΚΕΕΑ) και η αναδόμηση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (ΠΙ)
- Η ολοκλήρωση της διαδικασίας για ένα νέο σχέδιο αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και του εκπαιδευτικού έργου
- Η αναδόμηση των Τμημάτων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού
- Η αναδιοργάνωση του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου και η προσπάθεια για επέκτασή του στην Προδημοτική και στο Γυμνασιακό κύκλο
- Η δημιουργία ιδρυμάτων μεταλυκειακής κατάρτισης
- Η θεσμοποίηση Φορέα Διασφάλισης και Πιστοποίησης Ποιότητας
Τα τελευταία χρόνια συνεχίζεται η προσπάθεια της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης, η οποία εστιάζεται στα ακόλουθα:
- Εκσυγχρονισμό της δομής και του περιεχομένου της Εκπαίδευσης με τη διαμόρφωση, σταδιακή προώθηση και εφαρμογή των Νέων Αναλυτικών και Ωρολόγιων Προγραμμάτων
- Λειτουργία του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης
- Ολοκλήρωση της μείωσης του αριθμού των μαθητών κατά τμήμα από 30 σε 25 σε όλες τις τάξεις
- Εισαγωγή τετραμήνων στη Μέση Εκπαίδευση από το σχολικό έτος 2010-2011
- Ετοιμασία ολοκληρωμένης πρότασης για την εισαγωγή νέου συστήματος αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών
- Εφαρμογή ολοκληρωμένης πολιτικής για την ένταξη των αλλόγλωσσων μαθητών από το 2008-2009
- Αναβάθμιση της υλικοτεχνικής υποδομής των σχολείων
- Εφαρμογή ολοκληρωμένου σχεδίου για την αντιμετώπιση της αντικοινωνικής συμπεριφοράς και της παραβατικότητας στα σχολεία
- Εφαρμογή πακέτου μέτρων για τη φοιτητική μέριμνα
- Επέκταση των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (ΖΕΠ)
- Επιχορήγηση των μαθητών της Β΄ Γυμνασίου για την αγορά φορητού ηλεκτρονικού υπολογιστή
- Επέκταση του Ανοικτού Σχολείου
Περίοδος 2010-2015
- 2010: Εκδίδονται τα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα (ΝΑΠ) σπουδών και παράλληλα με τη νέα σχολική χρονιά αρχίζει το μπόλιασμα των υφιστάμενων Αναλυτικών Προγραμμάτων με πτυχές των ΝΑΠ, δηλαδή σταδιακή εισαγωγή τους. Επίσης αρχίζει η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα ΝΑΠ.
- 2011: Ολοκληρώνεται η εισαγωγή του Υπευθύνου Τμήματος σε όλο το Γυμνάσιο με Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
- 2012: Λειτουργούν σε όλες τις πόλεις Μουσικά Λύκεια. Η Κύπρος συμμετέχει για πρώτη φορά στη διεθνή έρευνα PISA. Ο ετήσιος σχολικός εκπαιδευτικός χρόνος για σκοπούς κατανομής της διδασκόμενης ύλης, αξιολόγησης των μαθητών και ωρολογίου προγράμματος κατανέμεται σε δύο τετράμηνα, εγκαταλείποντας τη διαίρεσή του σε τρίμηνα, και με παράλληλη εισαγωγή του θεσμού του διημέρου του εκπαιδευτικού που αφορά σε δύο εμβόλιμες ημέρες μεταξύ Α και Β τετραμήνου και στοχεύει στην ποιοτική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Εφαρμόζεται για πρώτη φορά πρόγραμμα Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών (Μέντωρ) με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
- 2013: Συστήνεται, μετά από πρόταση του Υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού, Επιστημονική Επιτροπή για τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Βασικό έργο της Επιτροπής είναι η αξιολόγηση της μέχρι τούδε πορείας της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης.
- 2014: Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού παρουσιάζει στις εκπαιδευτικές οργανώσεις τις προτάσεις του για το "Νέο σύστημα διορισμών στην εκπαίδευση», το «Νέο σύστημα αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών" και για τη "Νέα ενιαία πολιτική για την επιμόρφωση και την κατάρτιση των εκπαιδευτικών λειτουργών".
- 2015: Παραδίδονται στις εκπαιδευτικές οργανώσεις οι αναθεωρημένες προτάσεις για την "Επαγγελματική Μάθηση των εκπαιδευτικών λειτουργών" και το "Σύστημα διορισμών στην εκπαίδευση" καθώς και η πρόταση για το "Νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα", οι οποίες λαμβάνουν υπόψη τις εισηγήσεις και τις προτάσεις που κατέθεσαν οι εμπλεκόμενοι φορείς. Το Σεπτέμβριο, με την έναρξη του σχολικού έτους εφαρμόζεται το Νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα σε Γυμνάσιο και Α΄ Λυκείου.
Προεδρία του Συμβουλίου της Ε.Ε. (1η Ιουλίου - 31η Δεκεμβρίου 2012)
Η ανάληψη Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ από την Κύπρο υπήρξε μια πολυδιάστατη προσπάθεια, της οποίας υλοποίηση αποτέλεσε ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση που είχε να αντιμετωπίσει η δημόσια υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας από τον καιρό της ίδρυσής της. Η επιτυχία τόσο σε επίπεδο επίτευξης των πολιτικών στόχων όσο και σε επίπεδο οργανωτικό καταμαρτυρεί ότι η αποτελεσματική λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας είναι μια υλοποιήσιμη επιδίωξη.Σε επίπεδο Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού η Προεδρία υπήρξε ένα άριστο παράδειγμα της αποτελεσματικότητας που προέκυψε από τη λειτουργία της οριζόντιας δομής του ΓΕΔΥ. Το ΓΕΔΥ διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στον προγραμματισμό και την υλοποίηση της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ διασφαλίζοντας την στενή συνεργασία του ΥΠΠ με τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Γραμματεία της Κυπριακής Προεδρίας καθώς και τον εσωτερικό συντονισμό ανάμεσα στις Διευθύνσεις και Υπηρεσίες του ΥΠΠ και τους συνεργαζόμενους Οργανισμούς ΚΟΑ και ΟΝΕΚ.
Βασικός στόχος του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, κατά τη διάρκεια της Κυπριακής Προεδρίας, ήταν να δοθεί έμφαση στην κοινωνική διάσταση στους τομείς της αρμοδιότητάς του, δηλαδή στα θέματα εκπαίδευσης, νεολαίας, πολιτισμού, οπτικοακουστικών και αθλητισμού. Πιο αναλυτικά, υιοθετήθηκαν τα πιο κάτω κείμενα από τους αρμόδιους Υπουργούς των Κρατών-Μελών της ΕΕ:
1. Στα θέματα εκπαίδευσης υιοθετήθηκαν Συμπεράσματα για τον Αλφαβητισμό, Συμπεράσματα για την ανάδειξη του ολοένα αυξανόμενου ρόλου της εκπαίδευσης στην οικονομική ανάκαμψη, την ανάπτυξη και την απασχόληση στα πλαίσια της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» καθώς και η Σύσταση για την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Ιδιαίτερη επιτυχία θεωρήθηκε η επίτευξη συμφωνίας για την τελευταία Σύσταση, αφού το θέμα αυτό εκκρεμούσε στο Συμβούλιο για αρκετές Προεδρίες.
2. Στα θέματα Πολιτισμού και Οπτικοακουστικών η Κυπριακή Προεδρία προώθησε με επιτυχία Απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση δράσης της Ένωσης όσον αφορά τις πολιτιστικές πρωτεύουσες της Ευρώπης για τα έτη 2020 έως 2033, την έγκριση Συμπερασμάτων του Συμβουλίου για την Πολιτιστική διακυβέρνηση, καθώς και Συμπεράσματα για ένα καλύτερο διαδίκτυο για τα παιδιά. Η Κυπριακή Προεδρία πέτυχε επίσης μερική Γενική Προσέγγιση επί του Προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη», η οποία περιλαμβάνει και τον καινούριο Χρηματοδοτικό Μηχανισμό Εγγύησης Δανείων.
3. Στα θέματα Νεολαίας κατά τη διάρκεια της Κυπριακής Προεδρίας εγκρίθηκαν: Ψήφισμα του Συμβουλίου για την ανασκόπηση του 18μηνου κύκλου του διαρθρωμένου διαλόγου με τους νέους, με θέμα τη συμμετοχή των νέων στο δημοκρατικό βίο στην Ευρώπη, κοινή έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του ανανεωμένου πλαισίου ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της νεολαίας (2010-2018), Συμπεράσματα Συμβουλίου σχετικά με τη συμμετοχή και την κοινωνική ένταξη των νέων με έμφαση στους νέους με μεταναστευτικό υπόβαθρο.
4. Στα θέματα Αθλητισμού εγκρίθηκαν Συμπεράσματα Συμβουλίου σχετικά με την ενίσχυση της βάσης τεκμηρίωσης για τη χάραξη στοιχειοθετημένης πολιτικής στον τομέα του αθλητισμού, Συμπεράσματα Προεδρίας σχετικά με τη θέσπιση στρατηγικής για την καταπολέμηση της χειραγώγησης των αποτελεσμάτων των αθλητικών συναντήσεων, Συμπεράσματα Συμβουλίου σχετικά με την προώθηση της σωματικής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας (HEPA), έγινε η επιλογή των τριών εκπροσώπων της ΕΕ στο Ιδρυτικό Συμβούλιο του WADA και καθιερώθηκε η Ετήσια Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Αθλητισμού. Για την κατάληξη στα αποτελέσματα αυτά που υιοθετήθηκαν από τους αρμόδιους Υπουργούς των κρατών μελών της ΕΕ, εμπειρογνώμονες και λειτουργοί ΥΠΠ, του ΟΝΕΚ και του ΚΟΑ προήδρευσαν 33 συναντήσεων των 5 προπαρασκευαστικών οργάνων του Συμβουλίου της ΕΕ: Επιτροπή Παιδείας 9 συνεδρίες, Ομάδα «Νεολαίας», 5 συνεδρίες, Επιτροπή Πολιτιστικών Υποθέσεων 6 συνεδρίες Ομάδα «Οπτικοακουστικά Μέσα», 7 συνεδρίες, Ομάδα «Αθλητισμός», 6 συνεδρίες.
Σε επίπεδο οργανωτικό, ενδεικτικά αναφέρεται ότι κατά τη διάρκεια της Προεδρίας, το ΥΠΠ οργάνωσε συνολικά 17 συναντήσεις στην Κύπρο, των οποίων επίσης προήδρευσε, ,και στις οποίες συμμετείχε ένας αριθμός 2260 ατόμων από όλα τα Κράτη Μέλη της ΕΕ,. Συγκεκριμένα οργανώθηκαν: 2 Άτυπα Συμβούλια Υπουργών Παιδείας και Αθλητισμού, από τα 15 της Κυπριακής Προεδρίας, 7 Συναντήσεις Υψηλού Επιπέδου (Γενικών Διευθυντών Εκπαίδευσης, Διευθυντών Νεολαίας, Ανώτερης Εκπαίδευσης, Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Αθλητισμού και Ανωτέρων Αξιωματούχων Πολιτισμού), 6 Συνέδρια εμπειρογνωμόνων, 1 Σύνοδος Νεολαίας, 1 Φόρουμ Αθλητισμού καθώς και 1 Υπουργική Διάσκεψη στο Όσλο της Νορβηγίας.
Η Προεδρία αποτέλεσε επίσης μια σημαντική ευκαιρία μάθησης και συμμετοχής για τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και τους λειτουργούς του ΥΠΠ. Το ΓΕΔΥ σε συνεργασία με το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο διοργάνωσε σειρά ενημερωτικών σεμιναρίων για εκπαιδευτικούς καθώς και διαγωνισμούς γνώσεων για μαθητές σχετικά με τις δομές και τον τρόπο λειτουργίας των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θεατρικά δρώμενα, έργα τέχνης και κατασκευές, μουσικές παραστάσεις που οργανώθηκαν από τα σχολεία μας πλαισίωσαν διάφορες επίσημες συναντήσεις της Προεδρίας. Μέσα από το έργο των σχολείων, αλλά και των άλλων εμπλεκόμενων φορέων και οργανισμών δόθηκε μια θαυμάσια ευκαιρία να αναδειχθεί ο πολιτισμός της Κύπρου σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
