Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου

Διανύοντας την τέταρτη δεκαετία

Με τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου, στο Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας, ο νεοσύστατος Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου (ΘΟΚ) άνοιξε την αυλαία του στις 18 Νοεμβρίου 1971. Η Κυπριακή Δημοκρατία κατάφερε να αποκτήσει το κρατικό της θέατρο, έντεκα μόλις χρόνια μετά την ανακήρυξή της σε ανεξάρτητο κράτος (1960). Είχε προηγηθεί επαγγελματική θεατρική δραστηριότητα δεκαετιών ενώ τα πολύ δυναμικά πρώτα χρόνια της ανεξάρτητης ζωής του τόπου, έδωσαν το έναυσμα γι’ αυτή την αποφασιστική εξέλιξη στην ιστορία του κυπριακού θεάτρου.

Σήμερα, σαράντα τέσσερα χρόνια μετά, η προσφορά του ΘΟΚ στα θεατρικά δρώμενα έδωσε μια νέα καλλιτεχνική ώθηση στον τόπο. Με δύο θεατρικούς χώρους και τη λειτουργία τριών καθιερωμένων σκηνών, ο ΘΟΚ παρουσιάζει έντεκα έως δεκατρείς παραγωγές ανά θεατρική περίοδο, δίνοντας συνολικά γύρω στις 300 παραστάσεις το χρόνο.

Με 44 χρόνια θεατρικής προσφοράς το κρατικό θέατρο της Κύπρου μετρά μέχρι σήμερα [2015] 430 παραγωγές στο ενεργητικό του, γράφοντας έτσι μια πλούσια πλέον ιστορία στη θεατρική ζωή.

Οι σκηνές και οι θεατρικοί χώροι

Οι τρεις σκηνές που συνθέτουν σήμερα την εικόνα της σκηνικής δραστηριότητας του ΘΟΚ είναι η Κεντρική, η Νέα, και η Σκηνή 018 με ευρύ ρεπερτόριο, που καλύπτει ποικίλες ανάγκες: αρχαίο, κλασικό, μοντέρνο, πειραματικό, ξένο, νεοελληνικό, κυπριακό.

Η Κεντρική Σκηνή, που είχε για αρκετά χρόνια ως έδρά της το Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας, ανεβάζει μεγάλες, κυρίως, παραγωγές κλασικού και σύγχρονου ρεπερτορίου και αρχαίου δράματος. Σημαντικοί συγγραφείς – όπως ο Σαίξπηρ, ο Μολιέρος, ο Γκολντόνι, ο Ίψεν, ο Τσέχωφ – και αξιόλογα έργα από το παγκόσμιο ρεπερτόριο, έργα πολλών νεοελλήνων και Κύπριων συγγραφέων τίμησαν την Κεντρική Σκηνή του ΘΟΚ και τιμήθηκαν από αυτήν.

Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ίδρυσης του ΘΟΚ, έγινε αισθητή η ανάγκη για μια ακόμα σκηνή, πιο ευέλικτη ως προς τα μεγέθη, η οποία να παρουσιάζει ολιγοπρόσωπα έργα του σύγχρονου δραματολογίου. Το 1976 και με την επωνυμία Δεύτερη Σκηνή, παρουσίασε στο κοινό το εναρκτήριο έργο της, τον Επιστάτη του Πίντερ. Το φθινόπωρο του 1994 θεσμοθετήθηκε η Νέα Σκηνή του ΘΟΚ, δίνοντας παραστάσεις σε τακτική πια βάση και αποκτώντας, δύο χρόνια αργότερα, την πρώτη της έδρα. Το καινούργιο θέατρο –το πρώτο ιδιόκτητο θέατρο του Οργανισμού, στο χώρο των τεχνικών εργαστηρίων– εγκαινιάστηκε το 1996 με το έργο του Χιου Λέναρντ Ντα. Με την ανέγερση του νέου κτηρίου Θεάτρου ΘΟΚ, ο χώρος έχει μετανομαστεί σε «Θέατρο Αποθήκες ΘΟΚ». Η Νέα Σκηνή, που στεγάζεται στο νέο Θέατρο ΘΟΚ, παρουσιάζει δύο έως τρεις παραγωγές ανά θεατρική περίοδο, ενώ φιλοξενεί και παραγωγές άλλων θιάσων.

Ένα καινούργιο άνοιγμα γίνεται το 2001, με την έναρξη της λειτουργίας ενός νέου θεατρικού χώρου, στο Θέατρο Αγοράς Αγίου Ανδρέα, που θα στεγάσει την τότε Πειραματική Σκηνή του Οργανισμού. Εναρκτήριο έργο, η Δεσποινίς Μαργαρίτα του Ρομπέρτο Ατάυντε. Με στόχο την έρευνα και την παρουσίαση σύγχρονων αναζητήσεων του θεάτρου, η Πειραματική Σκηνή είχε δώσει νέους προσανατολισμούς στο ρεπερτόριο του ΘΟΚ, βήμα σε εναλλακτικές σκηνοθετικές προσεγγίσεις, προσφέροντας ευτυχείς στιγμές στη σύγχρονη πορεία του Οργανισμού.

Οι σκηνές του ΘΟΚ έχουν επίσης φιλοξενήσει παραγωγές ιδιαίτερης τεχνικής και καλλιτεχνικής κατεύθυνσης, όπως το μαύρο θέατρο, το θέατρο σκιών, το χοροθέατρο.

Η Σκηνή 018, δίνοντας την πρώτη της παράσταση, την άνοιξη του 1976, με τον Παπουτσωμένο γάτο του Μπράιαν Γουέυ στο Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας, καθιέρωσε εξ’ αρχής ένα ψηλό επίπεδο στις παραγωγές της. Όλα αυτά τα χρόνια συνεχίζει αδιάλειπτα τη λειτουργία της, παρουσιάζοντας μία ή δύο παραγωγές κάθε χρόνο, με παραστάσεις σε όλη την Κύπρο χαρίζοντας μαγευτικά πρωινά στους νεαρούς φίλους του θεάτρου.

Η διαδρομή του ΘΟΚ στο αρχαίο δράμα

Ο ΘΟΚ με σεβασμό στην ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά παρουσιάζει παραγωγές αρχαίου δράματος σε διεθνή Φεστιβάλ, στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, σε θερινές σκηνές και αρχαία θέατρα της Ελλάδας και της Κύπρου. Ο ΘΟΚ έλαβε μέρος για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Επιδαύρου το καλοκαίρι του 1980, με μια παράσταση σταθμό, τις Ικέτιδες του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χαραλάμπους. Μέχρι σήμερα, έχει παρουσιάσει στο αργολικό θέατρο 30 συνολικά παραγωγές, -με έργα των τριών τραγικών ποιητών, καθώς και έργα του Αριστοφάνη και του Μενάνδρου-, πολλές από τις οποίες θεωρήθηκαν δημιουργικές και γόνιμες καλλιτεχνικές προτάσεις.

Ο ΘΟΚ και η συνολική θεατρική ανάπτυξη της Κύπρου

Ο Οργανισμός από το 1979 και εξής έθεσε αποφασιστικά νέους στόχους για αποτελεσματικότερη συμβολή στη συνολική θεατρική ανάπτυξη του τόπου εστιάζοντας τις προσπάθειες του, παράλληλα με τις δικές του παραγωγές, σε πλειάδα πρόσθετων δραστηριοτήτων. Το Τμήμα Θεατρικής Ανάπτυξης, -που ανέπτυξε πλήρως την εμβέλεια της δράσης του το 1986, ασχολείται με την επιχορήγηση των θιάσων της Κύπρου και τη στήριξή τους σε θέματα υποδομής, τη βελτίωση των θεατρικών χώρων και τη δημιουργία νέων, το σχολικό και το ερασιτεχνικό θέατρο, την ενίσχυση του κυπριακού θεατρικού έργου με διαγωνισμούς συγγραφής και άλλα κίνητρα. Τέλος, δραστηριοποιείται με εκδηλώσεις, διαλέξεις και σεμινάρια με στόχο την επιμόρφωση πάνω σε θεατρικά ζητήματα των καλλιτεχνών, των εκπαιδευτικών αλλά και του κοινού.

Ιδιόκτητη στέγη ΘΟΚ

Η ανέγερση του νέου κτηρίου Θεάτρου ΘΟΚ ολοκληρώθηκε το 2012 ύστερα από διαγωνισμό και ανάθεση του σχεδιασμού στο αρχιτεκτονικό γραφείο Χαρίλαου Κυθρεώτη και εκτέλεση στην εταιρεία Μιλτιάδη Νεοφύτου Λτδ.

Τα εγκαίνια τελέστηκαν στις 28 Οκτωβρίου 2012 από τον τέως πρόεδρο της Δημοκρατίας Δημήτρη Χριστόφια.

Το κτήριο διαθέτει δύο αίθουσες παραστάσεων, την Κεντρική Σκηνή-Αίθουσα Εύης Γαβριηλίδης και τη Νέα Σκηνή. Στην Κεντρική Σκηνή-Αίθουσα Εύης Γαβριηλίδης, οι 397 θέσεις των θεατών περιστοιχίζουν τη σκηνή σε τρία επίπεδα, την πλατεία, τον πρώτο και τον δεύτερο εξώστη.

Στο τέλος του φουαγιέ η μικρότερη Νέα Σκηνή θυμίζει ανοιχτό εργαστήρι, με απλούς εξώστες στην περίμετρο. Έχει χωρητικότητα 150 θέσεων σε δύο επίπεδα, την πλατεία και τον πρώτο εξώστη.

Στο κάτω επίπεδο του φουαγιέ, που είναι προσβάσιμο από τις ράμπες, βρίσκεται το εστιατόριο του θεάτρου. Το κτήριο διαθέτει αίθουσες δοκιμών, τα γραφεία του Οργανισμού, βιβλιοθήκη και πωλητήριο. Έχει ακόμα εκθεσιακούς χώρους και αίθουσες συνεδριάσεων που το καθιστούν έτσι κέντρο πολλαπλών θεατρικών δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων.

Βραβεία Θεάτρου Κύπρου

Τα Βραβεία Θεάτρου θεσμοθετήθηκαν το 2001 (μέχρι το 2014 ονομάζονταν Βραβεία Θεάτρου ΘΟΚ) και απονέμονται σε καλλιτέχνες που ξεχώρισαν με την εργασία τους σε κυπριακή παραγωγή στους ακόλουθους τομείς της τέχνης του θεάτρου: θεατρική γραφή/διασκευή/σύνθεση κειμένου, σκηνοθεσία, σκηνογραφία, ενδυματολογία, μουσική, χορογραφία/κίνηση, σχεδιασμός φωτισμών/πολυμέσων και υποκριτική. Απονέμεται επίσης βραβείο συνολικής προσφοράς. Βραβεύονται οι άνθρωποι που, μέσα από την τέχνη, προσφέρουν στους συμπατριώτες τους απλόχερα γνώση, αισθητική καλλιέργεια, μόρφωση και ψυχαγωγία. Για την απονομή των βραβείων συστήνεται ανεξάρτητη κριτική επιτροπή. Μέχρι τις μέρες μας έχουν τιμηθεί κορυφαίοι καλλιτέχνες του θεάτρου.

Το διεθνές πρόσωπο του ΘΟΚ

Ο ΘΟΚ έχει συμμετάσχει σε διεθνή θεατρικά φεστιβάλ και έχει περιοδεύσει σε όλο σχεδόν τον κόσμο, δίνοντας παραστάσεις στην Ελλάδα, την πρώην Σοβιετική Ένωση, τη Ρωσία, τη Βουλγαρία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Αίγυπτο, τη Συρία, τη Βρετανία, τις ΗΠΑ, φτάνοντας ως την Κίνα.

Με στόχο το ευρωπαϊκό άνοιγμά του, ο ΘΟΚ έχει συνάψει συνεργασίες και έχει μετάσχει σε συμπαραγωγές με ευρωπαϊκούς θεατρικούς οργανισμούς και συμμετέχει σε διεθνείς οργανισμούς, όπως η Σύνοδος των Θεάτρων της Ευρώπης (ETC-CTE). Ακόμα έχει προβεί στη σύναψη διμερών συμφωνιών (πρωτόκολλο συνεργασίας με Εθνικό Θέατρο Ελλάδος, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, το Κρατικό Θέαετρο «Marin Sorescu» της Κραϊόβας στη Ρουμανία, το Θέατρο Nowy του Poznan στην Πολωνία) και σε συνεργασία με διεθνούς εμβέλειας σκηνοθέτες.

Η ταυτότητα ενός σύγχρονου οργανισμού

Με τις εμφανίσεις του ο ΘΟΚ έχει καθιερωθεί ως μια θεατρική μονάδα που τη χαρακτηρίζει άψογος επαγγελματισμός, καλλιτεχνική αρτιότητα και δυναμική καλλιτεχνική πρόταση. Έδωσε παραστάσεις που τίμησαν την Κύπρο και συνέβαλε τόσο στην ανάδειξη της πλούσιας ελληνικής θεατρικής κληρονομιάς όσο και στη συνάντηση διαφορετικών πολιτισμών. Ο ΘΟΚ δέχτηκε καλλιτεχνικές προτάσεις από ανθρώπους με διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές και κατάφερε η φωνή του να φτάσει σε μακρινά μέρη του κόσμου.

Τετρακόσιες παραγωγές: Μια αναδρομή στις παραστάσεις του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου Four hundred productions: A review of the plays staged by the Cyprus Theatre Organisation